Orgels Horebeke Zwalm

Het orgelpatrimonium in Zwalm en Horebeke, gelegen in het hart van de Vlaamse Ardennen, is een bijzonder en relatief ongekend terrein. De instrumenten vertegenwoordigen ruim drie eeuwen orgelbouw, waaronder enkele bekende namen van orgelbouwerfamilies zoals Van Peteghem, maar ook minder bekende zoals de regionale orgelbouwer Petrus Haelvoet uit Kerkhove. Nederzwalm beschikt zelfs over een heel uniek orgel, het laatste nog bestaande instrument van deze regionale orgelbouwer.

Bedreigd erfgoed

Tot december 2013 werden de verschillende nog werkende instrumenten van Zwalm en Horebeke regelmatig bespeeld, minstens om de twee weken. Door de parochiale hervormingen wordt nu geen enkel instrument meer bespeeld in Zwalm en Horebeke.

Tussen december 2013 en augustus 2015 werden slechts twee van de 14 kerken behouden voor de weekendvieringen, namelijk de kerk van Sint-Maria-Horebeke (zonder werkend pijporgel) en de kerk van Munkzwalm (zonder pijporgel).
Sinds augustus 2015 wordt de kerk van Nederzwalm opnieuw gebruikt voor de weekendvieringen. Deze kerk bezit een uniek en waardevol bespeelbaar instrument, hoewel het merkwaardig genoeg niet wordt bespeeld tijdens de vieringen. In plaats daarvan kiest men voor een tweedehands electronium vooraan in de kerk.
Sinds januari 2016 vinden er geen vieringen meer plaats (ook geen uitvaarten, doopsels of huwelijken) in de kerken zonder weekendviering.

De pijporgels zijn in deze streek dus momenteel volledig aan hun lot overgelaten, soms met vrij drastische gevolgen die nu reeds merkbaar zijn (zie foto's onderaan deze pagina).

Belang van deze website

Deze website wil dit unieke patrimonium in de schijnwerpers zetten en aandacht vragen voor het behoud van de instrumenten. Hopelijk worden er initiatieven genomen om deze waardevolle orgels bespeelbaar te houden en te beschermen tegen verder verval.

Klik hier voor meer informatie over de manieren waarop dit erfgoed bedreigd wordt en hoe kan gezocht worden naar oplossingen.

Van Peteghemorgel in Sint-Kornelis-Horebeke
Wellicht het oudste orgel van Horebeke-Zwalm
(ca. 1777)

Orgels in erbarmelijke staat

Artikel in De Beiaard, weekblad van Zuid-Oost-Vlaanderen, editie Vlaamse Ardennen, vrijdag 21 maart 2014

Pijporgels in erbarmelijke staat

Voorpagina van De Beiaard, weekblad van Zuid-Oost-Vlaanderen, editie Vlaamse Ardennen, vrijdag 21 maart 2014

Citaat

Artikel in De Beiaard, weekblad van Zuid-Oost-Vlaanderen, editie Vlaamse Ardennen, vrijdag 21 maart 2014

NU VERKRIJGBAAR:

THEMANUMMER OVER ORGELLANDSCHAP IN HOREBEKE EN ZWALM

Al eeuwen speelt het orgel, ook wel ‘koning van de instrumenten’ genoemd, een belangrijke rol in de liturgie. Toch werd het niet altijd als begeleidingsinstrument van de zang gebruikt. Hoe werd het dan wel gebruikt? Hebben wij nog zulke instrumenten in ons dekenaat? Is er dan een verschil? Wat is de toestand van deze instrumenten?

Dit en zo veel meer lees je in de decembereditie 2013 van de Zwalmgalm, het boekje van de Heemkundekring Zwalm, voor slechts 3,5 euro! (30 pagina's)

Waar te verkrijgen?
- secretariaat van de Heemkundekring (Neerkouter 9, 9630 Zwalm) - tel. 055/49.73.04)
- kruidenierswaren Denijs (Zuidlaan 20, 9630 Munkzwalm)

SPOREN VAN VERVAL...

HOPELIJK NIET DE TOEKOMST VAN AL ONZE ORGELS?

Zaken die vermeden kunnen worden wanneer de orgels nog frequent bespeeld en onderhouden worden:

Sporen van verval in Meilegem:
Een speeltafel onder de vogeluitwerpselen,
loskomend beleg van de toetsen

Sporen van verval in Sint-Denijs-Boekel:

scheefgezakte pijpen door bezwijking onder eigen gewicht
en slechte (lees: geen) roostering

Sporen van verval in Rozebeke:
losliggende en hangende toetsen van het manuaal

Gebroken toets door intensieve houtwormaantasting in Nederzwalm

Sporen van verval bij het unieke orgel van Nederzwalm:
een hangende toets van het bovenklavier (gebarsten toets), houtwormaantasting, barst in de lessenaar, een uitgeschakeld onderpositief

Sporen van verval in Sint-Maria-Horebeke:
omvergevallen pijpen die hun eigen gewicht niet meer konden dragen liggen neer op de blaasbalg

Sporen van verval aan het Van Peteghemorgel in Sint-Kornelis-Horebeke:
deuken in frontpijpen, frontpijpen die dreigen uit de orgelkast te vallen, ...

Intensieve houtwormaantasting in Nederzwalm

Stof- en roetafzetting in de windlade van het waardevolle Van Peteghemorgel van Sint-Kornelis-Horebeke ten gevolge van tientallen jaren zonder onderhoud en monumentonvriendelijke verwarmingssystemen die door een grote luchtcirculatie enorm vervuilen.

TOESTAND NA DE SLUITING VAN DE KERK ALS WEEKENDVIERINGSPLAATS:
Scheefgezakte trompetpijp in het orgel van Sint-Blasius-Boekel, door gebrek aan onderhoud en controle. Hierdoor is de pijp gebarsten en spreekt ze niet meer aan.

TOESTAND NA DE SLUITING VAN DE KERK ALS WEEKENDVIERINGSPLAATS:
Losgekomen ivoren toetsbeleg in Sint-Blasius-Boekel.

TOESTAND NA DE SLUITING VAN DE KERK ALS WEEKENDVIERINGSPLAATS:
Vereeckenorgel in Dikkele: een orgel dat in de jaren '80 en '90 een restauratie kreeg door Potvlieghe speelde tot eind 2013 vrij normaal. Twee jaar later zijn heel wat pijpen omvergevallen, waardoor de toestand meer dan verontrustend is geworden. Dit kan vermeden worden door regelmatig het orgel te voorzien van een elementair onderhoud, waarbij o.a. de roostering van de pijpen wordt nagekeken.

"Met een klein budget voor een jaarlijks onderhoud kunnen hoge kosten op termijn uitgespaard worden. Zeker belangrijk in deze tijd, omdat grote sommen moeilijker en moeilijker zullen te vinden zijn voor deze instrumentjes die in kleine dorpjes staan en daardoor sowieso al minder (culturele) belangstelling hebben..." (citaat Bert De Vylder,orgelbouwer)

TOESTAND NA DE SLUITING VAN DE KERK ALS WEEKENDVIERINGSPLAATS:
Gebarsten trompetpijp in Sint-Blasius-Boekel,
door gebrek aan onderhoud.
Hierdoor spreekt deze pijp niet meer.

TOESTAND NA DE SLUITING VAN DE KERK ALS WEEKENDVIERINGSPLAATS:
Schimmel op de deuren van de orgelkast in Roborst.

Wat is een orgel?

Orgels in Zwalm

Orgels in Horebeke