ORGELS in de Vlaamse Ardennen

MAARKEDAL ORGELGEMEENTE

​

In een kleine gemeente als Maarkedal vinden we uitzonderlijk genoeg instrumenten die zelfs teruggaan tot de 17de eeuw.  Het valt op dat er in Maarkedal heel wat oude historische instrumenten bewaard zijn gebleven, veel meer dan in omliggende gemeentes (zoals Ronse, Oudenaarde, Wortegem-Petegem of Zwalm).  Het is zeer uitzonderlijk dat deze waardevolle instrumenten niet verdwenen zijn en vervangen door nieuwbouwinstrumenten.  Integendeel: in Maarke en Kerkem treffen we bijvoorbeeld tweedehandse orgels aan die destijds als afdankertje werden verkocht, waardoor Maarkedal enkele historisch waardevolle aanwinsten kreeg.
Het valt op dat ook hier het orgellandschap sterk bepaald werd door de orgelbouwersfamilie Van Peteghem.  Van de zes instrumenten in Maarkedal werden er minstens vijf gebouwd of verbouwd door de Van Peteghems.  Van de zes instrumenten werden er in deze relatief kleine gemeente twee gerestaureerd in de voorbije decennia: dat van Etikhove in 1981, dat van Maarke in 2009.  Eigenaardig is wel dat men een van de oudste instrumenten uit de streek (het 17de-eeuwse instrument in Kerkem) hierbij over het hoofd heeft gezien.
  
De oudste orgelrelicten uit de 17de eeuw vinden we in Etikhove en Kerkem.  Het zijn beide heel zeldzame 17de-eeuwse overblijfselen van orgelerfgoed.  Van de overige 17de-eeuwse instrumenten in de ruime regio van de Vlaamse Ardennen bleef vaak enkel maar een gedeelte van een orgelkast over.  Bij deze twee instrumenten is niet alleen de 17de-eeuwse orgelkast, maar ook heel wat oud pijpwerk bewaard gebleven.  
Het anonieme orgel van Kerkem staat er sinds 1807.  Het stond oorspronkelijk in het klooster van Sion in Oudenaarde.  Dit zeer interessante anonieme instrument kende in de loop van de tijd wel enkele transformaties.  Dit waardevol instrument is niet onbespeelbaar, maar wel in verval door een gebrek aan onderhoud.  Het zou mits een elementaire onderhouds- en stembeurt opnieuw degelijk bespeelbaar kunnen gemaakt worden.  

Ook het instrument in Etikhove is (ondanks zijn 18de-eeuwse verbouwing door Van Peteghem) nog grotendeels 17de-eeuws.  Het is perfect bespeelbaar, dankzij de restauratie uit de jaren 1980.

De 18de eeuw wordt vertegenwoordigd door de instrumenten van Maarke en Etikhove.  
Het orgel van Maarke, gebouwd door Louis de la Hayes in 1727, stond oorspronkelijk in Geraardsbergen en werd in 1806 aangekocht door de kerk van Maarke.  Het wordt vaak een Van Peteghemorgel genoemd, door de toevoegingen van P.C. Van Peteghem in 1813, hoewel het merendeel van het orgel eigenlijk dat van de la Hayes is.  In 2009 werd het gerestaureerd door de firma Lapon.
Zelfs het zogenaamde 'Van Peteghemorgel' van Etikhove, gebouwd door Lambert en vader Pieter Van Peteghem rond 1786, maakt ruim gebruik van onderdelen van een ouder orgel, zoals het meubel en een groot deel van het pijpwerk.  Nog steeds zijn de 3 originele spaanbalgen aanwezig.  Het instrument werd in 1981 degelijk gerestaureerd door Loncke. 

In Schorisse staat eveneens een (verbouwd) orgel waarvan de oudste delen uit 1781 dateren.  De Van Peteghems verbouwden het instrument nog eens in de 19de eeuw.  Het huidige instrument geeft de toestand weer sinds de verbouwing door Loncke in de jaren '50 van de 20ste eeuw.

Hoewel getransformeerd, dateren de instrumenten uit Nukerke en Louise-Marie oorspronkelijk uit de 19de eeuw.  

Heel recent werden brieffragmenten in het orgel van Nukerke ontdekt die bevestigen dat het orgel daadwerkelijk van een (19de-eeuwse) Van Peteghem is.  
Het orgel van Louise-Marie is een van de laatste instrumenten van de beroemde orgelmakersfamilie Van Peteghem.  De orgelkast werd echter zodanig verbouwd dat het aanblik van het instrument nu een front van Delmotte is.