Roborst | orgelvlaamseardennen

Het Van Peteghemorgel van Roborst

Een 'hard gerestaureerd' Van Peteghemorgel

Klik hier voor een overzicht van alle orgels in Zwalm

Decoratieve niet-sprekende pijpen in de balustrade

(foto: Heemkring "De Zwalm")

Roborst

Orgelkast:

Dit traditionele front met haar typisch vijfdelige opbouw met drie ronde torens is typerend voor de Zuid-Nederlandse orgelbouw van de late 18de en vroege 19de eeuw.

Deze viervoets-orgelkast heeft een hoge ronde middentoren, geflankeerd door twee vlakke zijvelden die aflopen naar twee lagere ronde zijtorens.

Deze gebruikelijke frontstructuur komt reeds vroeg voor bij de Van Peteghems.

De bespeling gebeurt aan de voorzijde onder de bovenste frontpijpen. Achter de organist zit een schijnfrontje in de balustrade verwerkt, bestaande uit twee zijtorens met een tussenveld. Het heeft een louter decoratieve functie. Het plaatsen van zo'n schijnfrontje gebeurde wel meer (zo bijv. bij de Van Peteghemorgels in Stavele en Roesbrugge (Poperinge)).

In elke toren heeft de middelste pijp een opgeworpen labium. De overige frontpijpen bevatten allemaal een spitsvormig bovenlabium.

De middelste toren bevat vijf pijpen, de twee zijtorens bevatten er zeven.

Aan de bovenzijde van de frontpijpen hangen zowel in de zijvelden als de torens gebeeldhouwde draperieën, zowel in de bovenkast, als in het schijnfront in de balustrade.

De torens van de bovenkas worden bekroond met vuurpotten.

Onderaan de torens van de bovenkas zijn de consoles versierd met bladwerk.

Bouwer: Pierre-Charles (Pieter II) Van Peteghem (1792-1863)

Bouwjaar: ca. 1828 volgens inscriptie in de (voormalige verdwenen) windlade;
volgens het liber memorialis echter in 1836 geplaatst

Huidige dispositie:

Bourdon 8'

Prestant 4'

Roerfluit 4'

Doublette 2'

Monter 8' diskant

Nasard 2' 2/3

Vulwerk III

Kromhoorn 8' bas en diskant (voordien een Hautbois* van Van Peteghem)

* De oorspronkelijke Hautbois van Van Peteghem was in feite een zeer smalle trompet. Dit register kon zijn toon niet houden: meteen na stemming was deze weer vals (mededeling Gabriël Loncke).

Diapason: A = 434 Hz

Klaviatuur:

Het klavier is vervaardigd uit rozenhout (een zeer dure houtsoort uit Brazilië), dat niet veel gebruikt wordt in klavierbouw

Typering:

Het orgel van Roborst is een voorbeeld van een fraai eenvoudig dorpsorgel in 19de eeuwse postrococo-stijl, weliswaar niet meer in de rijkelijke vorm als voordien in de 18de eeuw.
Terwijl de meeste viervoetsorgels in de doksaalbalustrade staan en dus aan de rugzijde bespeeld worden, wordt dit instrument aan de frontzijde bespeeld, en staat er een schijnfront van een rugwerk in de balustrade.

Van omstreeks dezelfde periode vinden we een iets groter Van Peteghem instrument in Erwetegem.

Huidige toestand:

- Bespeelbaarheid:

Het orgel is nog steeds goed bespeelbaar, ondanks sporadisch gebruik (gemiddeld één keer per jaar) en zeer beperkte, vrijwillige onderhoudsinspanningen.

- Gebruik:

Het orgel is sinds december 2013 niet meer gebruikt in de weekendliturgie, wat heeft bijgedragen aan de geleidelijke verslechtering van de staat.

- Onderhoud:

Sinds de sluiting van de kerk in december 2013 is er geen regelmatig onderhoud meer uitgevoerd.

Het orgel onderging in 1963 een zogenaamde 'harde restauratie' door Loncke waarbij enkel de orgelkast en het grootste gedeelte van het pijpwerk behouden bleven. Bij deze restauratie werden een nieuw klavier, een nieuwe windlade en een nieuwe kromhoorn 8' geplaatst. Volgens Gabriël Loncke (mondelinge mededeling) was de oude windlade gebarsten.
In 2002-2003 herstelde de firma Bruggeman het orgel. Tijdens deze werkzaamheden werd de windlade voorzien van telescoophulzen om windverlies te voorkomen. Daarnaast werden alle registers en pijpen opnieuw in orde gezet.

Door het wegvallen van de weekendvieringen is het orgel sindsdien minder frequent gebruikt en werd ook het 'gesloten' kerkgebouw nauwelijks geventileerd. Dit heeft geleid tot verschillende zichtbare problemen: sporen van 'droogteschimmel' op de binnenkanten van de orgelkastdeuren en aantasting van de frontpijpen. Deze schade wordt duidelijk weergegeven op de bijgevoegde foto's.

Het enige vrijwillige en beperkte onderhoud dat nog plaatsvond, was sporadisch en uitsluitend in functie van specifieke evenementen. Dit minimale onderhoud had als doel het orgel enigszins functioneel te houden, aangezien er een gebrek aan financiering vanuit de gemeente was. De registermechaniek kreeg een tijdelijke en voorlopige oplap-herstelling, zodat het orgel kon worden gebruikt tijdens het jaarlijkse Montmartkje-evenement. Ook voor de orgelexcursie van 2024, georganiseerd door Vrienden van de Zwalmse Dorpen vzw, werd het orgel licht bijgestemd, zodat het voor tijdelijke bespeling opnieuw bruikbaar was.